Tôi từng nghĩ mình không nghèo, vì mỗi tháng vẫn còn dư một chút. Tôi có lương đều, biết tiết kiệm, ít tiêu xài xa xỉ, không nợ nần.
Nhưng 4 năm trôi qua, tài khoản tiết kiệm vẫn lẹt đẹt vài triệu, không sinh lời, không đổi khác. Tôi không nghèo về thu nhập — tôi nghèo về hệ thống tài chính. Và điều đó mới nguy hiểm.Chỉ đến khi tôi bị công ty cắt hợp đồng đột ngột giữa mùa dịch, tôi mới nhận ra: mình không có vách chống lưng. Không quỹ khẩn cấp, không khoản đầu tư, không thu nhập dự phòng. Chỉ có vài món đồ công nghệ và những tháng ngày ngồi tính tiền điện, tiền phòng.
Sau cú tát đó, tôi nghiêm túc nhìn lại cách mình vận hành tiền bạc. Và từ đó, tôi bắt đầu xây lại từ đầu — không phải bằng cách kiếm nhiều hơn, mà là nghĩ đúng hơn. Dưới đây là 5 nguyên tắc sống còn tôi rút ra, cũng là thứ tôi muốn người trẻ hiểu sớm, để không rơi vào vòng lặp “có tiền rồi lại hết”.
Nguyên tắc 1: Luôn trả cho mình trước.
Ngay khi có tiền về tài khoản, tôi chuyển 20% sang tài khoản tiết kiệm. Không chờ cuối tháng còn dư mới để dành. Vì nếu không “ra lệnh” cho đồng tiền, nó sẽ tự tan biến. Tiền chỉ phục vụ bạn khi bạn là người điều khiển nó trước.
Nguyên tắc 2: Đừng dùng một tài khoản cho tất cả.
Trước đây, tôi tiêu – tiết kiệm – chuyển khoản – mua sắm bằng cùng một thẻ. Tệ ở chỗ, tôi không biết mình tiêu bao nhiêu cho cái gì. Giờ tôi chia làm 3 tài khoản: một để nhận lương & tiết kiệm, một để chi tiêu hàng ngày, một để đầu tư. Khi tiền được phân làn, bạn sẽ “thấy” rõ nó hơn — và kiểm soát nó dễ hơn rất nhiều.
Nguyên tắc 3: Có quỹ khẩn cấp trước khi nghĩ đến đầu tư.
Nhiều bạn trẻ đổ hết vào coin, cổ phiếu, vàng — rồi khi người nhà bệnh, lại phải bán lỗ hoặc vay nặng lãi. Tôi học cách tích lũy ít nhất 3–6 tháng chi phí sống ở tài khoản riêng, không động vào. Tiền khẩn cấp là nền móng — không phải cơ hội đầu tư.
Nguyên tắc 4: Đầu tư nhỏ nhưng đều — còn hơn lớn mà thất thường.
Tôi từng chờ “có đủ 50 triệu” mới tính đầu tư. Sai. Tôi lỡ mất 18 tháng vì cái cớ đó. Giờ tôi đầu tư mỗi tháng 1 triệu vào quỹ chỉ số VN30 — nhỏ, đều, bền. Lợi nhuận không khủng, nhưng nó tăng trưởng, và quan trọng nhất: tôi có thói quen.
Nguyên tắc 5: Mọi khoản chi tiêu đều phải có ý thức.
Tôi không nói “cắt trà sữa, bỏ Netflix” — tôi chỉ hỏi: “Thứ bạn mua hôm nay còn khiến bạn vui 1 tuần sau không?” Nếu không, đừng mua. Tiền bạn tiêu nên đổi được giá trị — không phải cảm xúc chớp nhoáng.
Tôi không giàu nhanh nhờ 5 nguyên tắc này. Nhưng tôi thoát được nỗi sợ nghèo. Không còn bất an mỗi khi có chuyện gấp. Không còn phải xoay tiền mỗi cuối tháng. Và bắt đầu có quyền chọn công việc phù hợp, thay vì bám víu vì sợ “thiếu tiền”.
Nếu bạn dưới 30 tuổi, và đang nghĩ “mình vẫn còn thời gian”, tôi không tranh luận. Tôi chỉ muốn bạn nhớ: thời gian là vốn – nhưng cũng là chi phí. Nếu bạn để trôi nó mà không xây được hệ thống tài chính, bạn sẽ mãi mắc kẹt trong cuộc đua sinh tồn.
Câu hỏi không phải là: Bạn có kiếm được tiền không?
Mà là: Tiền bạn kiếm được – có giữ được bạn không?
